Grand Guignol: Το παρισινό θέατρο που δίδαξε τον τρόμο

Ο τρόμος έχει εκφραστεί με μεγάλο αριθμό τεχνικών σε ένα εύρος τεχνών. Θα ήταν αδύνατο να μη μελετήσω και να μην παρουσιάσω ένα μικρό αφιέρωμα στο θέατρο (αγαπημένη τέχνη την οποία έχω σπουδάσει) και συγκεκριμένα σε ένα θέατρο που έχει γίνει συνώνυμο της αγωνίας και του τρόμου. 

Στους σκοτεινούς δρόμους του Παρισιού στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ένα ιδιόμορφο θέατρο που είχε την έδρα του στην περιοχή Pigalle μάγευε το κοινό με ένα θέαμα που δεν έμοιαζε με κανένα άλλο. Το Grand Guignol, ήταν ένας μικρός χώρος που μπορούσε να φιλοξενήσει λιγότερα από 300 άτομα και κατάφερε να γίνει συνώνυμο με τον ωμό τρόμο και το ψυχολογικό μαρτύριο των θεατών. Την εποχή που ο κόσμος αγκάλιαζε την art nouveau και τον ρομαντισμό, το Grand Guignol απολάμβανε το αίμα, την τρέλα και τον φόβο. 

Μια Σύντομη Ιστορία του Grand Guignol 

Το Grand Guignol, που σημαίνει «Η Μεγάλη Μαριονέτα», ιδρύθηκε το 1897 από τον Oscar Méténier, θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη θεάτρου. Ο Méténier οραματίστηκε έναν χώρο όπου τα όρια του συμβατικού θεάτρου θα μπορούσαν να ξεπεραστούν. Αντλώντας έμπνευση από τα προηγούμενα έργα του που απεικόνιζαν τη ζωή των περιθωριοποιημένων τάξεων του Παρισιού, οι παραγωγές του Méténier περιλάμβαναν ωμές, στα όρια του απαγορευμένου, απεικονίσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ωστόσο, μόνο όταν ο Max Maurey ανέλαβε ως διευθυντής το 1898, το θέατρο βρήκε την πραγματική του ταυτότητα: τον τρόμο. Ο Maurey ανακάλυψε ότι το κοινό λαχταρούσε για ιστορίες τρόμου και για το μακάβριο. Τις επόμενες δεκαετίες, το Grand Guignol ειδικεύτηκε σε σύντομα θεατρικά έργα γεμάτα γραφική βία, συγκλονιστικές ανατροπές και θέματα τρέλας, εγκλήματος και θανάτου. Στις αρχές του 20ού αιώνα, το Grand Guignol θεωρούταν η κορωνίδα της ψυχαγωγίας τρόμου.

 

Δημιουργώντας Τρόμο: Η Τέχνη του Σοκ και του Δέους. 

Η ικανότητα του Grand Guignol να τρομοκρατεί δεν έγκειται μόνο στο φρικιαστικό του περιεχόμενο, αλλά και στη δέσμευσή του στον ρεαλισμό. Τα ειδικά εφέ της εποχής ήταν πρωτοποριακά. Το αίμα ζώων, τα προσθετικά και οι περίπλοκοι μηχανισμοί επί σκηνής προσομοίωναν φρικιαστικές δολοφονίες, διαμελισμούς και σκηνές βασανιστηρίων τόσο πειστικά που η λιποθυμία, ο εμετός, ακόμη και η φυγή από το θέατρο έγιναν συνηθισμένες αντιδράσεις του κοινού. Τα θεατρικά έργα συχνά χρησιμοποιούσαν ψυχολογικό τρόμο, εμβαθύνοντας στο μυαλό των δολοφόνων, των θυμάτων και των τρελών. Ιστορίες εκδίκησης, προδοσίας και τρέλας διαδραματίζονταν σε κλειστοφοβικούς χώρους όπου τα όρια μεταξύ κοινού και παράστασης ήταν θολά. Οι θεατές συχνά αμφισβητούσαν τα ηθικά τους όρια καθώς παρακολουθούσαν πράξεις σκληρότητας που εκτελούνταν με ανησυχητική αυθεντικότητα. 

Ένα από τα πιο διαβόητα εφέ του θεάτρου περιλάμβανε ρεαλιστικό σκίσιμο ματιών και κόψιμο λαιμού, που επιτυγχάνονταν μέσω προσεκτικά κρυμμένων σκηνικών,
τρικ και ρεαλιστικών ομοιωμάτων. Αυτά τα συγκλονιστικά γραφικά συνδυάζονταν με εξαιρετικές παραστάσεις που τόνιζαν το ωμό συναίσθημα, εντείνοντας το αίσθημα ανησυχίας. 

Ο Max Maurey, έχοντας ειδικευτεί στην Επιστήμη του Φόβου, εφάρμοζε την πολιτική της «καρέκλας λιποθυμίας». Προσλάμβανε ανθρώπους ειδικά για να μεταφέρουν τα μέλη του κοινού που είχαν λιποθυμήσει από την ένταση των παραστάσεων. Αυτό έγινε μέρος της παράδοσης του θεάτρου - ένα έμβλημα τιμής που εδραίωσε τη φήμη του ως ο απόλυτος προορισμός τρόμου. 

Το Grand Guignol απέδειξε ότι ο φόβος μπορούσε να είναι μια ισχυρή μορφή ψυχαγωγίας, εκμεταλλευόμενο τα πρωτόγονα ένστικτα και ταμπού. Τα έργα δεν ήταν γεμάτα μόνο αίμα. Συχνά αντιπαρέθεταν τον τρόμο με το χιούμορ. Μια βραδιά στο Γκραν Γκινιόλ περιελάμβανε αρκετά μονόπρακτα, εναλλάσσοντας θεματολογία μεταξύ τρόμου και κωμωδίας. Αυτός ο ρυθμός δημιούργησε ένα συναισθηματικό τρενάκι, ενισχύοντας τον φόβο κι αιφνιδιάζοντας το κοινό μετά από στιγμές ελαφρότητας. 

Η Παρακμή

Καθώς προχωρούσε ο 20ός αιώνας, οι φρίκες της πραγματικής ζωής άρχισαν να επισκιάζουν τις φρίκες που γίνονταν επί σκηνής. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, το Ολοκαύτωμα και η έλευση του κινηματογράφου έφεραν πιο άμεσες και προσιτές μορφές τρόμου στο κοινό. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, το κοινό είχε χάσει τη θέρμη για το κάποτε σοκαριστικό περιεχόμενο του Γκραν Γκινιόλ. Το θέατρο έκλεισε τις πόρτες του το 1962, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά πρωτοποριακού τρόμου που επηρέασε τα πάντα, από ταινίες slasher μέχρι ψυχολογικά θρίλερ. Η διαρκής επίδραση του Γκραν Γκινιόλ Παρόλο που το Γκραν Γκινιόλ έχει κλείσει για δεκαετίες, η επιρροή του μπορεί ακόμα να γίνει αισθητή στον σύγχρονο τρόμο. Η ωμή βία των ταινιών slasher, το ψυχολογικό βάθος των θρίλερ, ακόμη και οι καθηλωτικές εμπειρίες στοιχειωμένων αξιοθέατων οφείλουν ένα ευχαριστώ σε αυτό το μικροσκοπικό παριζιάνικο θέατρο. Τόλμησε να εξερευνήσει τις πιο σκοτεινές γωνιές της ανθρώπινης ψυχής, αποδεικνύοντας ότι ο φόβος είναι μια μορφή τέχνης όσο και μια πρωτόγονη αντίδραση. 

Το Γκραν Γκινιόλ δεν ήταν απλώς ένα θέατρο. Ήταν ένας καθρέφτης που αντανακλούσε τη γοητεία της κοινωνίας με το γκροτέσκο και το απαγορευμένο. Με αυτόν τον τρόπο, άλλαξε για πάντα τον τρόπο που αφηγούμαστε ιστορίες τρόμου.   

Σταύρος Θάνος

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στα αγγλικά στην πλατφόρμα του Medium και βρίσκεται εδώ.